Իդիոադապտացիա

Սերինոս

 էվոլյուցիայի ընթացքում, բացի խոշոր հարմարանքներից, ինչպիսին են արոմորֆոզները, կենդանի օրգանիզմների մոտ ի հայտ են գալիս նաև միջավայրի պայմանների որոշակի փոփոխությունների հետ կապված ավելի նեղ հարմարանքներ։ Այդպիսի հարմարանքները Ա. Ն. Սևերցովը անվանել է իդիոադապտացիաներ։

Իդիոադապտացիաներն օրգանիզմների այնպիսի էվոլյուցիոն փոփոխություններ են, որոնք նպաստում են բնակության միջավայրի որոշակի, կոնկրետ պայմաններին հարմարվելուն: Ի հակադրություն արոմորֆոզների՝ իդիոադապտացիաները չեն ուղեկցվում օրգանիզմների կազմավորվածության և կենսագործունեության ուժգնության մակարդակի ընդհանուր բարձրացմամբ։ Դրանք միջավայրի տվյալ պայմաններին հարմարվելու որոշակի ոչ շատ մեծ փոփոխություններ են։

Գեկոն

Իդիոադապտացիաներ են, օրինակ, Չ.Դարվինի կողմից նկարագրված Գալապագոսյան կղզիներում բնակվող սերինոսների տարբեր տեսակների կտցի ձևերը։ Ունենալով կառուցվածքային միևնույն առանձնահատկությունները՝ սերինոսները տարբեր պայմաններում բնակվելու հետևանքով ձեռք են բերել այդ պայմաններում ապրելու հատկություններ։ Սերինոսների որոշ տեսակներ հարմարվել են միջատներով, մյուսները՝ սերմերով սնվելուն, կան նաև բույսերով սնվողներ։ Ծառաբնակ կենսակերպ վարող որոշ երկկենցաղների,  ավազուտներում բնակվող մի շարք մողեսների մատները կրում են լայնացումներ, որոնք թույլ չեն տալիս նրանց թաղվելու ավազի մեջ։ Մերձհատակյա կենսակերպ վարող շատ ձկների` տափակաձկների, կատվաձկների  մարմնի տափակությունը, հատակի նման գունավորում ունենալը իդիոադապտացիայի ցայտուն օրինակներ են։ Էվոլյուցիայի ընթացքում իդիոադապտացիաների ուղիով են առաջանում տեսակները, ցեղերը, ընտանիքները։ Իդիոադապտացիաները նույնպես հանգեցնում են տեսակի թվաքանակի մեծացմանը, արեալի ընդարձակմանը, տեսակառաջացման արագացմանը, այսինքն` կենսաբանական առաջադիմությանը։ Ի հակադրություն արոմորֆոզների իդիոադապտացիանները չեն ուղեկցվում օրգանիզմների կազմավորվածության և կենսագործունեության ինտենսիվության մակարդակի ընդհանուր բարձրացմամբ։

Իդիոադապտացիաների տեսակները

• տեսակ առաջին — ըստ ձևի

Միջատներ, բնորոշ է ջրային կենդանիներին

• տեսակ երկրորդ — ըստ գունավորման

ա) պաշտպանիչ գունավորում սողունների, քամելիոների, ութոտնուկների մոտ
բ) նախազգուշացնող գունավորում՝ կարմիր միջատների, մեղուների մոտ
գ)միմիկրիա (ճանճեր, սողուններ)

• տեսակ երրորդ — ըստ վերարտադրության
  
  կկվի կողմից ձվի նետումը այլ կենդանիների բույնը, խնամքը սերնդի նկատմամբ

Միմիկրիա

Միմիկրիան այդ երկու տեսակներին կամ նրանցից մեկին օգնում է պաշտպանության ժամանակ։ Նմանությունը կարող է լինել արտաքին տեսքով, վարքագծով, արձակած ձայնով կամ բուրմունքով։ Միմիկրիան տեղի է ունենում, երբ օրգանիզմների խմբի՝ մոդելի հիմնական հատկանիշները էվոլյուցիայի արդյունքում տարածվում են մի այլ խմբի վրա։ Լայն իմաստով միմիկրիան կարող է ներառել նաև անշունչ մոդելներ։
Հայտնի են դեպքեր, երբ կենդանի օրգանիզմները էվոլյուցիայի արդյունքում իրենց գունավորումով և ձևով նմանվում են այն առանձին առարկաներին, որոնց մեջ իրենք ապրում են։ Այդպիսի օրինակները շատ են հատկապես միջատների միջավայրում։ Հարավ-արևելյան Ասիայում ապրող վերևի կողմից վառ գունավորված Կալիմիա թիթեռները  ճյուղին նստելուց և թևերը դարսելուց հետո նմանվում են թառամած տերևի։ Նման օրինակներ հայտնի են նաև ծովային կենդանիների աշխարհում։ Ավստրալիայի ափերի մոտ ապրող ծովաձիուկների կարգի Ֆիլոպտերիքս էքուես փոքրիկ ձկնիկը մարմնի վրա աճած բազմաթիվ թելանման և ժապավենանման կաշվի ծվենների շնորհիվ նմանվում են այն ջրիմուռներին, որոնց մեջ ապրում են։ Դրանով նրանք հիանալի պաշտպանվում են թշնամիներից։
Տեսքի միմիկրիայի ձևերից մեկն այն է, երբ անվնաս տեսակը պաշտպանության համար ձեռք է բերում մի այլ տեսակի գունավորումը կամ արտաքին տեսքը և դրանով մոլորեցնում է իր թշնամիներին։ Բացի տեսքից, այդպիսի միմիկրիայի դեպքում հնարավոր է նաև այլ հատկանիշների ընդօրինակումը՝ ձայներ, հոտեր և այլն։ Այս տեսակ միմիկրիայի վառ օրինակ է, երբ Մեքսիկայում տարածված Լամպրոպելիտս անվնաս օձը էվոլյուցիայի ընթացքում ընդունել է թունավոր կորալային Միքրասուսի խայտաբղետ գունավորումը և դրանով մոլորեցնում է իր թշնամիներին։

Թունավոր

Անվնաս

Դարվինիզմ կամ Դարվինի տեսակետ

19-րդ դարում Անգլիան դառնում է հզոր կապիտալիստական երկիր, որտեղ բուռն կերպով զարգանում էին արդյունաբերությունը և գյուղատնտեսությունը։ Սրա հետևանքով ազգաբնակչության մեջ մեծանում է սննդամթերքի պահանջը։ Սկսեց զարգանալ սելեկցիան։ Կարճ ժամանակում ստեղծվեցին բույսերի նոր սորտեր և կենդանիների նոր ցեղեր։ Մյուս կողմի՝ արդյունաբերության զարգացումն անհրաժեշտություն էր ստեղծում որոնելու հումքի նոր աղբյուրներ, նվաճելու նոր գաղութներ։ Ստեղծվեցին հաղորդակցության նոր միջոցներ, ծովային ու երկաթգծային երթուղիներ, որոնցով կատարվում էին զանազան հեռավոր ճանապարհորդություններ։ Հավաքվեցին բազմաթիվ փաստեր տարբեր երկրների բուսական և կենդանական աշխարհի մասին։ Այդպիսի ճանապարհորդություն է կատարում նաև Չարլզ Դարվինը 1831-1836 թվականներին՝ Բիգլ նավով։

Օրգանական աշխարհի պատմական զարգացման մասին իր ուսմունքը Դարվինը շարադրել է իր «Տեսակների ծագումը բնական ընտրության միջոցով կամ հարմարված ձևերի պահպանումը կենսամարտում» աշխատության մեջ, որը հրատարակվել է 1859 թվականին և սպառվել ընդամենը 1 օրում։ Դարվինը բացահայտեց էվոլյուցիայի շարժիչ ուժերը, որոնցով բացատրեց տեսակառաջացումը։

Չարլզ Դարվին «Տեսակների ծագումը բնական ընտրության միջոցով կամ հարմարված ձևերի պահպանումը կենսամարտում»

Էվոլյուցիայի շարժիչ ուժերն են՝

1. փոփոխականությունը,
2. ժառանգականությունը,
3. բնական ընտրությունը

Դարվինը գտնում էր, որ բոլոր կենդանի օրգանիզմները օժտված են փոփոխականության հատկությամբ և ըստ որի տարբերում էր փոփոխականության 3 ձև.

1. որոշակի, խմբակային կամ ոչ ժառանգական,
2. անորոշ, անհատական կամ ժառանգական,
3. հարաբերակցական

Փոփոխականության այս ձևը կոչվում է որոշակի քանի որ պատճառը հայտնի է լինում։ Նաև կոչվում է խմբակային, որովհոտև դրսևորվում է տեսակին պատկանող բոլոր առանձնյակների մոտ։ Փոփոխականության այս ձևը ժառանգական չէ, այսինքն տվյալ հատկանիշը սերնդեսերունդ չի փոխանցվում։ Փոփոխականության այս ձևը կոչվում է մոդիֆիկացիոն։ Անորոշ փոփոխականությունը առաջանում է գոյության պայմանների անորոշ ներգործությամբ։ Այս փոփոխականության անորոշությունը այն է, որ միևնույն պայմանների տակ առանձնյակները տարբեր կերպ են փոխվում։ Այս փոփոխականությունը կոչվում է նաև անհատական։ Անորոշ փոփոխականությունը փոխանցվում է հաջորդ սերունդներին և ունի ժառանգական բնույթ։ Ներկայումս անորոշ փոփոխականությունը կոչվում է մուտացիոն։ Հարաբերակցական փոփոխականության դեպքում մի օրգանի փոփոխությունը զուգակցվում է այլ օրգանների փոփոխմամբ։

Դարվինիզմը քննադատության ենթարկվեց կրոնի բազմաթիվ ներկայացուցիչների կողմից, որոնք գտնում էին, որ այն հակադրվում է մարդու՝ Աստծու կողմից ստեղծված լինելը և այդ կարծիքը մեր ժամանակներում ընդունելի չէ հասարակության համար։ Բացի այդ դարվինիզմը մարդու ծագումը բացատրում է երկարատև էվոլյուցիայով, իսկ դա հակասում է համեմատաբար վերջերս աշխարհի կազմավորմանը՝ համաձայն ավրաամական կրոնի կանոնավոր տեքստերի ճշգրիտ ընթերցման։ Դրա հետ մեկտեղ կաթոլիկության մեջ հատուկ պապական կոնդակից ընդունվել է, որ էվոլյուցիայի տեսությունը չի հակասում Եկեղեցու ուսուցմանը և կարող է համարվել որպես վարկած մարդու մարմնի ծագման հարցում։

Ալբինիզմ

Ալբինիզմ տերմինը հիմնականում օգտագործվում է ժառանգական խանգարումների շարքի դեպքում, որի ժամանակ օրգանիզմում պակասում է կամ բացարձակապես բացակայում է մելանին պիգմենտը: Մարմնի արտադրած մելանինի քանակն ու տեսակը որոշում են մաշկի, մազերի և աչքերի գույնը:  Մելանինը նաև կարևոր դեր ունի տեսողական նյարդերի համար: Այդ պատճառով ալբինիզմ ունեցող մարդիկ ունեն տեսողական խնդիրներ: Ալբինիզմի նշանները ակնհայտ են մարդու մաշկի, մազերի և աչքերի գույնի վրա, բայց երբեմն տարբերությունները աննշան են:
Ալբինոսների մաշկը սպիտակավարդագույն է, մազերն սպիտակ են, աչքերը կարմիր։ Նրանց մաշկը արևի տակ ոչ թե մգանում, այլ այրվում է։ Լսնամաշկությամբ (ալբինիզմով) տառապող անձանց մոտ նկատվում է լուսավախություն, քանի որ լույսի ճառագայթները նրանց աչքի մեջ թափանցում են ոչ միայն բբի, այլև գունակազուրկ ծիածանաթաղանթի միջոցով։ Նրանք զգայուն են արևի ճառագայթների նկատմամբ: Նրանց դեպքում մաշկային քաղցկեղի հավանականությունը մեծանում է: Չնայած ալբինիզմը չունի բուժում, այս խանգարմամբ մարդիկ կարող են քայլեր անել, որպեսզի պաշտպանեն իրենց մաշկը, աչքերը և բարելավել տեսողությունը: Ալբինիզմը ոչ հազվադեպ զուգորդվում է զարգացման այլ արատների հետ՝ խուլ-համրություն, էպիլեպսիա, գաճաճություն և այլն։

Միջնադարում նրանց այրում էին կրակի վրա համարելով սատանայի օգնականներ։ Շատ աֆրիկյան երկրներում նրանց վտանգ է սպառնում։ Տեղի գուշակները համարում են, որ նրանք ունեն մեծ ուժ և նրանց սպանելու համար մեծ գումարներ են վճարում։
աճախ մեկ ալբինոսի համար ավելի շատ են վճարում քան մեկ աֆրիկացու ամբողջ տարվա աշխատածը։ Նրանց համար հաճախ կառուցում են տներ որտեղ նրանք ապահովություն և կրթություն են ստանում։ Վիճակագրության համաձայն սևամորթերի մոտ ավելի շատ են ծնվում ալբինոսներ քան եվրոպացիների շրջանում։ Սպիտակամաշկ երեխաների 3000-ից մեկը ալբինոս է։ Այսպիսի երեխա ծնվում է եթե երկու ծնողներն էլ ունենում են այսպիսի գեն, որը ռեցեսիվ է։ Ալբինիզմը հազվադեպ հանդիպող բնածին դրսևորում է, որն արտահայտվում է գունային լրիվ բացակայությամբ։

Ըստ գիտնականների՝ ալբինիզմն առաջանում է օրգանիզմում տիրոզինազ ֆերմենտների բացակայության արդյունքում։ Այդ ֆերմենտը սինթեզում է նյութ, որը պատասխանատու է մարմնի նորմալ գունավորման համար։ Լսնամաշկություն, լսնամորթություն՝ մարդու և կենդանիների, գունազրկություն, կանաչատություն (բույսերի)՝ մարդկանց և կենդանիների մաշկի, մազերի, աչքի ծիածանաթաղանթի բնական գունավորման (պիգմենտացիայի) բացակայություն։ Բույսերի մեջ՝ ամբողջ բույսի կամ դրա առանձին մասերի կանաչ գունավորման խիստ սակավություն կամ բացակայություն։ Ալբինիզմը բավական հազվադեպ երևույթ է բնության մեջ։ 

Դոմինանտություն, ոչ լրիվ դոմինանտություն և կոդոմինանտություն

Դոմինանտության ժամանակ փոխանցվում է երկու գեն, բայց արտահայտվում է նրանցից միայն դոմինանտը։ Օրինակ, երբ ծնողները ունենում են շագանակագույն մազեր, հավանականությունը շատ մեծ է, որ սերնդի մազերը նույնպես կլինի շագանակագույն։ Ոչ լրիվ դոմինանտություն է համարվում այն դեմքը, երբ սև և շագանակագույն մազեր ունեցող ծնողների սերունդները ունենում են մոխրագույն մազեր։ Այս դեպքում ռեցեսիվ գենը արտահայտվում է դոմինանտի հետ միասին և ստացվում է գույների խառնուրդ։ Կոդոմինանտության ժամանակ, ռեցեսիվ գենը նույնպես արտահայտվում է դոմինանտ գենի հետ միասին, բայց այս դեպքում ռեցեսիվ գենը ունենում է անկանխատեսելի արտահայտման ձև։ Այսինք արդյունքում ոչ թե գույների խարնուրդ է ստացվում այլ երկու գույնի արտայտում միաժամանակ։ Լինում են այնպիսի դեպքեր, երբ մարդկանց մազերի մեջ կան հատվածներ, որոնք ավելի բաց են, քան ընդհանուր մազերը։ Հենց այդ դեպքն է կոդոմինանտությունը։

Մանրէները

• 

• 

• 

Այսօրվա մեր դասաժամին մենք շատ հետաքրքիր քննարկում ունեցանք մանրէների մասին։ Սկզբում ընկեր Անուշը մի փոքր ներկայացրեց մանրեների մասին՝ նրանք դերը մեր օրգանիզմում և նրանց կազմությունը։ Մեկ հետաքրքիր փաստ հատկապես լավ տպավորվեց մեր մեջ։ Այն փաստը, որ մանրէները կազմում են մեր քաշի 5%-ը։ Հետո ընկեր Անուշը ասաց, որ մանրէները հատուկ պայմաններում կարողանում են աճել և դառնալ տեսանելի անզեն աչքի համար։ Նա ներկայացրեց իր աճեցրած մանրեները, որոնք վերցրած էին տարբեր կենցաղային իրերից։ Շատ ցանկացանք դիտել մանրէներին մանրադիտակի տակ և ստացանք այդ հնարավորությունը։ Այնուհետև հերթով մոտենալով մանրադիտակին ուսումնասիրեցինք նրա կազմությունը, հյուսվածքը։ Շատ հետաքրքիր էր ուսումնասիրել այդ ամենը մանրադիտակի տակ և ունենալ ավելի պարզ պատկերացում նրանց մասին։ Մանրէների նախագիծը մենք դեռ կշարունակենք և արդեն կուսումնասիրենք նրանց տեսակները, կենսակերպերը և գոյատևելու վայրերը, քանի որ նրանք շատ տարատեսակ են։

Սպիտակուցներ

Անհատական հետազոտական աշխատանք
Ուղղորդող   հարցերը`

• Որո՞նք են  կենդանի  օրգանիզմի  հիմնական  տարրերը
  Կենսական տարեր են կոչվում այն քիմիական տարի ատոմները, որոնք առաջացնում են բարդ օրգանական նյութեր՝ գլյուկոզ, սախառոզ, ածխաջուր, լիպիդներ, օսլա, ճարպեր, սպիտակուցներ, նուկլեինաթթուներ, վիտամիններ և այլն, որոնք ապահովում են կենդանի օրգանիզմի կենսագործունեությունը։ Կենսական տարրերը դասակարգում են՝ մակրոտարրրերի (մեծ քանակությամբ, 6 հատ՝ Ածխածին C, Ջրածին H, Թթվածին O, Ազոտ N, Ֆոսֆոր P, Ծծումբ S), միկրոտարրերի (քիչ քանակությամբ` Երկաթ Fe, Մագնեզիում Mg, Կալցիում Ca, Նատրիում Na, Քլոր Cl, Կալիում K, Յոդ I և այլն), ուլտրատարրերի (շատ քիչ քանակությամբ`Ոսկի Au, Արծաթ Ag, Ուրան U և այլն)։
• Ո՞րն է  կենդանի  օրգանիզմի  կառուցվածքային  միավորը
  Կենդանի օրգանիզմի կառուցվածքային միավորը բջիջն է։ Բջիջը կազմված է 10-20% սպիտակուցներից, 1-5% ճարպերից, 70-80% ջրից և մի քիչ նուկլեինաթթուներից, ածխաջրերից։
• Ինչու՞  են  գիտնականներն ասում. «Կյանքը՝ սպիտակուցների գոյության ձևն  է»
• Որո՞նք են սպիտակուցների, ածխաջրերի, ճարպերի, նուկլեինաթթուների գործառույթները կենդանի օրգանիզմում
• Ինչպիսի՞  օրգանական և  անօրգանական  նյութեր  կան  կենդանի  օրգանիզմում:
  Ջուրը անօրգանական է։

Սպիտակուցները  բարձրամոլեկուլային օրգանական միացություններ, որոնք կազմված են պեպտիդային կապով իրար միացած ալֆա-ամինաթթուներից:  Կենդանի օրգանիզմներում սպիտակուցների ամինաթթվային հաջորդականությունը որոշվում է գենետիկական կոդով, սինթեզելիս հիմնականում օգտագործվում է ամինաթթուների 20 տեսակ։ Ամինաթթուների տարբեր հաջորդականություններն առաջացնում են տարբեր հատկություններով օժտված սպիտակուցներ։ Սպիտակուց ֆերմենտները կատալիզում են օրգանիզմում ընթացող կենսաքիմիական ռեակցիաները և կարևոր դեր են խաղում նյութափոխանակության մեջ։ Սպիտակուցները կարևոր դեր են կատարում նաև բջիջների ազդանշանային համակարգում, իմունային պատասխանում և բջջային ցիկլում: Կենսասինթեզի գործընթացների մեջ սպիտակուցի կենսասինթեզը ամենակարևորն է։ Սպիտակուցի կենսասինթեզը տեղի է ունենում ռիբոսոմներում։ Սպիտակուցները մարդու և կենդանիների սննդի կարևոր մասն են կազմում, քանի որ այս օրգանիզմներում սինթեզվում է միայն անհրաժեշտ սպիտակուցների մի մասը։ Մարսողության գործընթացում սննդի մեջ պարունակվող սպիտակուցները քայքայվում են մինչև ամինաթթուներ, որոնք հետագայում օգտագործվում են սպիտակուցի կենսասինթեզում՝ օրգանիզմի սեփական սպիտակուցների սինթեզի համար, կամ քայքայման գործընթացը շարունակվում է էներգիա ստանալու համար։ Սպիտակուցները կամ պրոտեինները կազմում են մեր օրգանիզմի չոր զանգվածի համարյա կեսը` 44%-ը: Սպիտակուցներն ազոտ պարունակող օրգանական նյութեր են, որոնք օրգանիզմի աճի եւ ռեգեներացիայի համար անհրաժեշտ բիոգեն ազոտի անփոխարինելի աղբյուր են։ Նրանք նպաստում են սննդի մարսողությանը, վերականգնում են հյուսվածքները և նպաստում օրգանիզմի աճին: Դրանք չափազանց կարեւոր նշանակություն ունեն սրտանոթային համակարգի նորմալ աշխատանքի համար, որը ամենևին չի նշանակում մսամթերքից հրաժարվել: Սպիտակուցի հիանալի աղբյուր են համարվում կաթնամթերքը, ընկուզեղենը, ձուն, հնդկահավը, սոյան եւ լոբազգիները, արեւածաղկի սերմերը, ձուկը եւ անյուղ միսը: Սպիտակուցները օրգանիզմում չեն պահեստավորվում եւ սննդում սպիտակուցի դեֆիցիտի դեպքում օրգանիզմը ստիպված է լինում օգտագործել իր ֆունկցիոնալ պրոտեինները։ Նույնը տեղի է ունենում նաեւ ցանկացած անփոխարինելի ամինաթթվի դեֆիցիտի դեպքում։
Օրական կարելի է օգտագործել 2-3 չափաբաժին սպիտակուցով հարուստ սննդամթերք: Կանանց խորհուրդ է տրվում օգտագործել 0.75 գրամ սպիտակուց, իսկ տղամարդկանց՝ 0.84 գրամ: Տարիքով մարդկանց, հղիների, սպորտսմենների եւ քաշ հավաքող սպորտսմենների համար սպիտակուցի չափաքանակը կարող է տատանվել: Սպիտակուցներով հարուստ սննունդը փակում է ախորժակը, փոխում է նաեւ մարդու նյութափոխանակությունը: Երբ ածխաջրերը սահմանափակվում են, մարմինը սկսում է օգտագործել եւ վառել կուտակված ճարպը, որի հետեւանքով պակասում է կշիռը:

Սպիտակուցների բնափոխման օրինակ՝

Միյոզի և Մեթոզի համեմատություն

Միյոզի բաժանման վերջում մենք ստանում ենք 4 նոր բջիջ, որոնք պարունակում են մայրական բջջի ուղիղ կես քրոմոսոմները։ Միթոզի ժամանակ մենք ստանում ենք երկու նոր բջիջ, որոնք ունեն նույնքան քրոմոսոմ, որքան ուներ մայրական բջիջը։ Մեյոզով բաժանվում են սեռական բջիջները, իսկ մեթոզով մարմնական բջիջները։ Եվ;

Թռչնի գրիպ (թռչնագրիպ)

Թռչնագրիպը հարաբերականորեն նոր հիվանդություն է, որն առաջին անգամ արձանագրվել է 100 տարի առաջ Իտալիայում: Դրա հարուցիչը գրիպի A տիպի վիրուսն է: Թռչնագրիպը  այն առավել վտանգավոր հիվանդություններից է, որոնք կարող են ուժեղ հարված հասցնել տնտեսությանը, քանի որ այս գրիպը, ախտահարելով մարսողական ու շնչառական օրգանները, սպանում է վարակված թռչունների մեծ մասին: Ավելին՝ հիվանդությունը կարող է փոխանցվել թռչուններից մարդուն, ինչը այն էլ ավելի վտանգավոր է դարձնում: Գրիպի այս տեսակով առաջին վարակումները արձանագրվել են 1997 թվականին Հոնկոնգում: Այդ ժամանակ վարակվել էր 18 մարդ, 6 մարդ՝ մահացել: 2005-ին Վիետնամում, Թայլանդում, Կամբոջայում, Ինդոնեզիայում գրանցվել է հիվանդության 112 դեպք, 64-ը՝ մահվան ելքով: ԱՀԿ տվյլաներով՝ 2003 թվականի փետրվարից մինչեւ 2008-ի փետրվար վարակման 261 դեպքից 227-ը մահացու ելք է ունեցել: Այս պահին թռչնագրիպից արձանագրված վերջին մահվան դեպքը գրանցվել է 2014-ին Կանադայում:

Թռչնագրիպի ախտանիշները՝
1․Մարդկանց մեծ մասի մոտ թռչնագրիպի ախտանիշները նման են սովորական գրիպի նշաններին՝ մարմնի ջերմաստիճանի բարձրացում, մկանացավեր և հազ, որոնք զարգանում են վարակվելու 3-7 օրվա ընթացքում։
2․ Վիրուսի ագրեսիվ կամ վիրուլենտ ենթատեսակներով վարակվելիս (օրինակ H5N1 և H7N9) կարող են զարգանալ բարդություններ, օրինակ՝ թոքաբորբ կամ սուր շնչառական դիսթրես համախտանիշ, որը համարվում է կյանքին սպառնացող վիճակ։

Թռչնագրիպի բուժումը
1․Սովորական բուժման հակավիրուսային դեղերից Օզելտամիվիրը և Ջանամիվիրը կարող են օգտակար լինել գրիպի Ա տեսակի H5N1 ենթատեսակի բուժման համար, սակայն դրանց արդյունավետությունը H7N9 ենթատեսակի դեպքում դեռ անորոշ է։ Որևէ ազդեցություն սրդևորելու համար այս դեղերը պետք է խմել սկսած ամենաառաջին ախտանշաններն ի հայտ գալուց հետո առաջին 2 օրվա ընթացքում։

Ինչպե՞ս խուսափել թռչնագրիպից՝

Սպիտակուցներ․ Ֆոտոսինթեզ․ Քեմոսինթեզ․ Ինքնաստուգում

1.Նկարագրել սպիտակուցի սինթեզը`տրանսկրիպցիա և տրանսլյացիա 
Կենսասինթեզի գործընթացների մեջ սպիտակուցի կենսասինթեզը ամենակարևորն է։ Սպիտակուցի կենսասինթեզը տեղի է ունենում ռիբոսոմներում։ Տրանսկրիպցիա է կոչվում հետևյալ գործընթացը․ սիտակուցի սինթեզի համար անհրաժեշտ է նրա առաջնային կառուցվածքի մասին ինֆորմացիա, որը կորիզից տեղափոխվում է ցիտոպլազմա, որտեղ գտնվում են ռիբոսոմները։ Դրա համար ԴՆԹ-ի շղթաներից մեկի վրա սինթեզվում է տ-ՌՆԹ, որի նուկլեոտիդային հաջորդականությունը համապատասխանում է ԴՆԹ-ի երկու շղթաներից մեկը նուկլեոտիդային հաջորդականությանը։ Այս ամենի հետևանքով ԴՆԹ-ի նուկլեոտիդային հաջորդականության լեզվով տեղեկությունը արտագրվում է տ-ՌՆԹ-ի վրա։ Տրանսլյացիա է կոչվում ռիբոսոմներում տ-ՌՆԹ-ի փ-ՌՆԹ-ի միջոցով տեղափոխումը համապատասխան ամինաթթուները, որից սկսում է պոլիպեպտիդային շղթայի սինթեզը։ Տրանսկրիպցիա բառը նշանակում է թարգմանություն։ Ռիբոսոմն անցնում է Ի-ՌՆԹ-ի վրայով՝ նուկլեոտիդների եռյակից եռյակ։ Ի-ՌՆԹ-ի շարժմանը զուգընթաց ձևավորվում է սպիտակուցի պոլիպետիդային շղթան։ Սինթեզի ավարտից հետո պոլիպետդիային շղթան անջատվում է ի-ՌՆԹ-ից։ Անջատված ի-ՌՆԹ-ն կարող է օգտագործվել հետագա սինթեզների համար։

2.Ի՞նչ է ֆոտոսինթեզը, դրա կենսաբանական դերը։ Ֆոտոսինթեզը ջրի գազի և լույսի ազդեցության տակ նյութերի առաջացումը։ Ֆոտոսինթեզի դերը, որ օրգանական նյութերը սնվեն։

Ֆոսինթեը արեգակնային լույսի էներգիայի փոխարկումն է քիմիական կապերի էներգիայի։ Ֆոտոսինթեզը տեղի է ունենում կանաչ բույսերում։ Ֆոտոսինթեզը տեղի է ունենում քլորոպլաստում, որը պարունակում է քլորոֆիլներ։ Քլորոֆիլները ունակ են ընկալել արեգակնային լույսը և վերածում են այն էներգիայով հարուստ գռգռված վիճակի։ Էներգիայի մի մասը անցնելով լուսաքայքայումով առաջցնում է H⁺ իոններ, որոնց մի մասը արդյունքում վերածվում է H ատոմների։ Ֆոտոլիզի արդյունքում առաջացած OH իոնները փոխազդելով այլ մոլեկուլների հետ առաջացնում են ջրի և թթվածնի մոլեկուլներ։ Այսպիսով O₂-ն առաջանում է ֆոտոլիզի հետևանքով և դուրս է բերվում մթնոլորտ, որտեղ հարստացնում է թթվածինը։ Ֆոսինթեզի հաջորդ՝ մթնային փուլում կպնում է CO2-ը, որը H ատոմների հետ փոխազդելով՝ առաջացնում է շաքար (գլյուկոզ) և այլ օրգանական նյութեր։

3.Համեմատել ֆոտոսինթեզը և քեմոսինթեզը։

Եվ՛ ֆոտոսինթեզը, և՛ քեմոսինթեզը պատկանում են պլաստիկ փոխանակմանը։ ԵՎ՛ ֆոտոսինթեզային, և՛ քեմոսինթեզային օրգանիզմները պատկանում են ավտոտրոֆերին։ Այսինքն ձևավորում են օրգանական նյութեր (գլյուկոզ) անօրգանականներից։ Եվ ի վերջո ածխածնի աղբյուր է և՛ ֆոտոսինթեզի, և՛ քեմոսինթեզի համար ածխաթթու գազն է։ Ֆոտոսինթեզը տեղի է ունենում բակտերիաներում և բույսերում։ Իսկ քեմոսինթեզը միայն բակտերիաներում։ Ֆոտոսինթեզը օգտագործում է լույսի էներգիան։ Քեմոսինթեզը օգտագործում է անօրգանական նյութերի օքսիդացած էներգիան։ Բույսերի ֆոտոսինթեզները ունեն քլորոպլաստ, որը պարունակում է քլորոֆիլ։ Քեմոտրոֆները չունեն հատուկ օրգանոիդներ: Ֆոտոսինթեզի ժամանակ ընդհանրապես անջատվում է թթվածին։ Եվ քեմոսինթեզի ժամանակ թթվածին չի անջատվում։

ԴՆԹ մոլեկուլի կազմությունը․ Թարգմանություն

Շատ շուտով նրանց մոդելը կրկնակի զսպանակի տեսքով ներկայացվեց համաշխարհային հասարակությանը։ ԴՆԹ-ի կառուցվածքը աշխարհի ամենահայտնիներից էր կենսաբանության մեջ։ Կրիկը և Ուոթսոնը ցույց տվեցին շաքարից և ֆոսֆատից կազմված կարկասի վրա, որ ԴՆԹ-ն կազմված է երկու փոխկապակցված զսպանակային թելերից։ Բայց ամենահետաքրքիրը տեղի է ունենում զսպանակի ներսում։ Նրա մեջ 4 մոլեկուլ է՝ ադենին (A), թիմին(T), ցիտոզին(C) և գուանին(G)։ Նրանց նշանակում են անվան առաջին տառերով՝ A, T, C, G և կոչվում են նուկլեինային հիմքեր։ Կրիկը և Ուոթսոնը հայտնագործել են, որ այդ 4 հիմքերը հատուկ ձևով, միլիոնավոր անգամներ՝ զույգ-զույգ միանում են իրար ԴՆԹ-ի ներսում։ A-ն միանում է միայն T-ին, իսկ C-ն՝ G-ին։ A և T, C և G կազմում են աստիճաններ կրկնկակի զսպանակի ներսում։ Կրիկը և Ուոթսոնը պարզել են, որ եթե բաժանել ԴՆԹ-ի երկու թելերը, կպհպանվի այն ամբողջ ինֆորմացիան, որը հարկավոր է երկու նոր ԴՆԹ ստանալու համար։ Որտեղ կա A, միշտ կա նաև T, իսկ C-ի հետ միշտ կա G։ Այպիսով, թելերը իրարից առանձնացնելով կարելի է վերականգնել պակասող թելը և ստանալ նոր կրկնակի զսպանակ։